روش تدریس کاوشگری چیست؟

مقدمه

امروز قصد داریم در این مقاله به بررسی روش تدریس کاوشگری بپردازیم. تا انتهای مطلب در سایت معلم شو ما را همراهی کنید. این روزها متدهای آموزشی مختلفی برای طرح درس معلمان دانشگاه فرهنگیان مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش تدریس مد نظر ما برای یک معلم هوشمند شیوه‌ی کاوشگری است. کودکان از طریق کاوشگری جهان را کشف می‌کنند.

آن‌ها می‌توانند به این شیوه در مورد جهان و تاثیری که می‌توانند بر آن داشته باشند، آموزش ببینند. کاوشگری می‌تواند از ابتدای تولد کودک تا سنین بزرگسالی همواره همراه او باشد‌. در این سبک از تدریس تلاش می‌شود تا از تمام حواس پنج گانه‌ی دانش آموزان استفاده شود‌.

دانش آموزان اشیاء مختلف را با نگاه کردن، لمس کردن، شنیدن صدایشان، حرکت دادن و… مورد بررسی قرار می‌دهند. روش کاوشگری را به عنوان یکی از روش های تدریس خلاقانه معرفی می‌کنند. این شیوه‌ی نوین تدریس که متفاوت از بافت سنتی فضای آموزشی است، می‌تواند در عمیق تر شدن یادگیری بسیار کمک کننده باشد.

ممکن است با توجه به ویژگی ها و اسم این سبک از تدریس فکر کنید که فقط به علومی مثل علوم تجربی اختصاص دارد. در حالی که اصلا این‌طور نیست. اما در عین حال در دروسی مثل علوم، ریاضی و جغرافیا کاربرد بیشتری دارد.

نقش معلم و دانش آموز در روش تدریس کاوشگری

از مبانی مهم روش تدریس کاوشگری پرسش‌گری و تجزیه و تحلیل می‌باشد. شیوه‌ی مذکور فعالیت دو جانبه‌ی دانش آموز و آموزگار را می‌طلبد. در کاوشگری قصد معلم این است که یک نظم ذهنی خاص در دانش آموزان به وجود بیاورد. در اصل او می‌خواهد با به کار گرفتن خلاقیت و انرژی دانش آموز در مسیر درست، او را در یادگیری مستقل به بار بیاورد.

در این سبک معلم فضای درسی را به گونه ای مدیریت می‌کند که دانش آموز و ذهن او به صورت گام به گام از طریق پرسش‌گری پاسخ سوالات خود را دریافت کند. در کاوشگری با دو نقش اصلی یعنی معلم و دانش آموز مواجه هستیم که در ادامه به توضیح هر یک از این دو نقش خواهیم پرداخت.

در این بخش نقش دانش آموز را در روش تدریس کاوشگری بررسی می‌کنیم. دانش آموز با طرح پرسش از معلم، در ذهن خود فرضیه سازی می‌کند. سپس با جمع آوری کردن اطلاعات و آزمون و خطا در نهایت به پاسخ می‌رسد‌. این پروسه اگر به درستی طی شود، تاثیر شگفت انگیزی بر میزان و عمق یادگیری فرد خواهد داشت.

حال نوبت آن است که به بررسی نقش یک معلم هوشمند بپردازیم. معلم وظیفه دارد تا برای ایجاد روحیه‌ی کاوشگری و پرسش‌گری در دانش آموزان ایجاد انگیزه و رغبت کند. شیوه‌ی کاوشگری شباهت های زیادی به روش تدریس اکتشافی دارد. همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردیم در کاوشگری می‌خواهیم به استقلال دانش آموز در یادگیری برسیم. این کار هم از طریق تقویت مهارت های علمی فرد، پرسش گری، تاب آوری ابهامات، خلاقیت و آزمون و خطا میسر است.

بیشتر بدانید : بررسی کلاس های چند پایه

گام های اساسی در روش تدریس کاوشگری

در این قسمت از مقاله قصد داریم به گام های اساسی در روش تدریس کاوشگری بپردازیم. در ادامه ما را همراهی کنید. ابتدایی ترین و مهم ترین گام هایی که باید در روش کاوشگری برداشته شود، برعهده‌ی معلم است. در واقع گام نخست این است که معلم به صورت شفاهی یا در عمل با فعالیت خود تعادل ذهنی دانش آموزان را بهم بزند. با انجام کار یا فعالیت غیر معمول و متداول این تعادل ذهنی خراب شده و زمینه برای کنجکاوی آن‌ها فراهم می‌شود.

گاهی اوقات انجام دادن آزمایش در کلاس یا اینکه نشان دادن یک تصویر عجیب و خارق العاده می‌تواند در راستای رسیدن به این هدف موثر باشد. همزمان با فعالیت معلم، فعالیت دانش آموزان هم برانگیخته می‌شود. آن‌ها نیز در این زمان به مشاهده، تجزیه و تحلیل و تفکر می‌پردازند.

از این راه دانش آموزان گام بعدی را از طریق پرسش‌گری برمی‌دارند. در واقع آن‌ها بر موقعیت به نمایش در آمده تمرکز می‌کنند و سپس با توجه به آن‌ چه که از موقعیت دریافت کرده اند، شروع به طرح سوال می‌کنند‌. در این گام وظیفه‌ی آموزگار این است که مسیر طرح پرسش های دانش آموزان را هدایت کند. اهمیت این کار از آن جهت است که با هدایت درست سوالات آن چه مد نظر معلم برای آموزش است در ذهن دانش آموزان نقش ببندد.

البته منظور ما دخالت کامل معلم در بحث پرسش نیست. بلکه او صرفا باید هدایت کننده باشد و تا حد ممکن کمترین دخالت را کند. برای این که دانش آموزان در موضوعات مطروحه عمیق تر شوند، معلم بهتر است پرسش های آنان را با پاسخ های کوتاه بله و خیر جواب بدهد. زیرا با این کار دانش آموزان ترغیب می‌شوند تا با دقت و تعمق بیشتر پاسخ خود را از دل بحث ها به بیرون بکشند.

اهمیت فرضیه سازی توسط دانش آموزان

در روش تدریس کاوشگری قبل از اینکه دانش آموزان به آزمون و خطا بپردازند تا پاسخ پرسش اصلی را پیدا کنند، لازم است تا فرضیه سازی انجام دهند. معلم در زمان فرضیه سازی تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا ذهن دانش آموزان را بر متغیر های مطروحه حین پرسش معطوف کند. دانش آموزان پس از اینکه برای پرسش های طرح شده سعی می‌کنند راه حل ارائه دهند، در نهایت برای کسب اطلاعات و نتایج دقیق تر به انجام آزمایش می‌پردازند.

بیشتر بدانید : روش تدریس پرسش و پاسخ | روش تدریس سقراطی

در گام آزمایش فرضیات پژوهش، معلم منابع مختلفی که دانش آموزان را به پاسخ درست پرسش می‌رساند معرفی می‌کند‌. منظور ما از این منابع، کتاب های درسی و غیر درسی، مقالات و سایت های داخلی و خارجی است. در این گام دانش آموزان پس از طبقه بندی کردن اطلاعات به دست آمده آن‌ها را مورد آزمون قرار می‌دهند تا صحت و سقم داده‌ها سنجیده شود.

مزایا و معایب روش تدریس کاوشگری

روش تدریس کاوشگری مثل سایر روش های تدریس نوین مزایایی را همراه خود دارد که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. در این شیوه از آموزش، دانش آموزان به عنوان عناصری فعال در جریان آموزش و یادگیری ورود پیدا می‌کنند. هرجا که حواس مختلف فرد در یک فعالیت به کار گرفته شود، آن فعالیت تاثیر بسیار عمیقی بر یادگیری خواهد گذاشت.

علاوه بر اینکه مطالب به صورت عمیق یاد گرفته می‌شوند، دانش آموزان مهارت های دیگری هم پیدا می‌کنند‌. برای مثال قدرت تجزیه و تحلیل، آزمون و خطا، نتیجه گیری، اعتماد به نفس، احساس استقلال و خودکفایی از دستاوردهای یادگیری به سبک مذکور هستند.

البته روش تدریس کاوشگری ممکن است معایبی را هم با خود به همراه داشته باشد. برای مثال روند آموزش و یادگیری با توجه به مراحلی که قبلا بیان کردیم در این سبک طولانی تر است. نیاز است که آموزگار صبر و حوصله ی زیادی از خود نشان دهد تا بتواند دانش آموزان را در این پروسه همراهی کند. برقراری نظم و انضباط و همچنین هدایت‌گری مسیر می‌تواند کمی دشوار باشد.

آموزش اکتشافی رویکردی است که دانش آموزان را به تعامل با محیط از طریق تحقیق، دستکاری اشیاء و تفکر چالش برانگیز، کشف روابط پدیده ها و دستیابی به درک موضوع تشویق می کند.

برونر، یکی از مدافعان برجسته آموزش اکتشاف، گفت: معلمان نباید به انتقال دانش از طریق آموزش مستقیم بسنده کنند، بلکه باید کلاس های درس را به روشی طراحی کنند که دانش آموزان از طریق ارتباط فعال با موضوع یاد بگیرند. یعنی باید آنان را تشویق و تحریک کرد تا خود تجربه کنند و به اکتشاف برسند.

برونر معتقد است که دانش آموزان برای کشف رابطه بین مسائل و راه حل ها نباید با دانش مواجه شوند، بلکه باید با مشکلاتی روبرو شوند.

پداگوژی پرسشگری دقیقاً مشابه آموزش حل مسئله نیست، بنابراین کسانی که فکر می کنند آموزش مبتنی بر پرسش مترادف با حل مسئله است، تصور نادرستی در مورد آموزش اکتشافی دارند.