یکی از ویژگی های یک معلم خوب و توانا داشتن اطلاعاتی در زمینه روش های مختلف تدریس، نحوه نوشتن طرح درس روزانه و آشنایی با خصوصیات دانش آموزان و کودکان تیزهوش است. ما در این مقاله قصد داریم شما را با روش تدریس سخنرانی آشنا کنیم. با معلم شو همراه باشید.
مقدمه ای بر روش تدریس سخنرانی
روش تدریس سخنرانی یکی از روش هایی است که از دیرباز به منظور انتقال مفاهیم در کلاس های درس مورد استفاده قرار می گرفته است. به‌طوری‌که از زمان یونان باستان تاکنون (البته با تغییراتی) مورد استفاده اکثر معلمان سراسر جهان، به ویژه در دروس دانشگاهی است. به گفته وول فولک یک پنجم تا یک ششم وقت فعالیت‌های آموزشی در کلاس درس صرف سخنرانی می‌شود. ارائه مفاهیم به طور شفاهی از طرف معلم، و یادگیری آنها از طریق گوش دادن و یادداشت برداشتن از طرف دانش‌آموزان اساس کار این روش را تشکیل می‌دهد.
ورنر و دیکینسون، کوستین و مک لیش از بررسی‌های خود در زمینه روش تدریس سخنرانی به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از این روش وقتی مطلوب است که: الف) هدف اساسی، انتشار یا انتقال اطلاعات باشد. ب) مواد آموزشی جز به این طریق قابل طرح نباشد. ج) لازم باشد مواد آموزشی سازمان دهی و با روش خاصی برای گروه ویژه‌ای ارائه شود. د) برانگیختن علاقه افراد به موضوع الزامی باشد. ه) مواد آموزشی نیاز به یادآوری در یک زمان کوتاه داشته باشد. و) برانگیختن و فراهم کردن زمینه می عرفی حوزه‌ای از دانش برای یادگیری وظایف با روش‌های دیگر لازم باشد.
این محققان همچنین مطرح ساخته‌اند که روش تدریس سخنرانی در موقعیت‌های زیر مؤثر نیست: الف) اهدافی غیر از کسب اطلاعات مورد نظر باشد. ب) یادسپاری بلند مدت مورد توجه باشد. ج) مواد آموزشی پیچیده و انتزاعی باشد. د) مشارکت یاد گیرندگان برای دستیابی به اهداف عینی آموزشی ضروری باشد. در این مقاله از سری مقالات معلم شو اطلاعاتی در مورد روش تدریس سخنرانی ارائه خواهیم نمود.
در این روش آموزشی دانش‌آموزان یک کلاس، به رغم تفاوت هایی که با هم دارند، تحت آموزش یکسانی قرار می‌گیرند. در واقع در روش تدریس با سخنرانی، معلم به صورت شفاهی اقدام به انتقال مفاهیم درسی می‌نماید. دانش‌آموزان نیز با گوش دادن و یادداشت برداری از سخنان معلم درس ها را فرا می‌گیرند. به این ترتیب نوعی ارتباط ذهنی میان معلم و دانش‌آموزان برقرار می‌شود.
مراحل اجرای روش تدریس سخنرانی
برای اجرای روش تدریس سخنرانی در کلاس درس لازم است مراحلی را برای بازدهی یادگیری بیشتر، در کلاس در نظر داشته باشیم. این موارد نکاتی هستند که اجرای آن ها توسط یک معلم کارآمد در آموزش و پرورش ضروری به نظر می‌رسد.
مرحله اول آمادگی برای سخنرانی
آمادگی برای ورود به کلاس و انتقال مفاهیم با روش تدریس سخنرانی از سه جهت قابل بررسی می‌باشد:
- آمادگی از نظر تجهیزات مورد نیاز
- آمادگی روحی روانی
- آمادگی از نظر وقت و زمان
در مورد آمادگی از نظر تجهیزات در روش تدریس سخنرانی، باید بررسی شود که در این ارائه نیاز به استفاده از لوازم و تجهیزات جانبی وجود دارد یا خیر؟ سپس لوازم و تجهیزات لازم، بسته به شرایط و اقتضای محیط انتخاب فراهم می‌گردد. در مورد آمادگی از نظر روحی روانی نیز معلم باید اطمینان داشته باشد که می‌تواند با آسودگی خاطر به امر تدریس بپردازد؛ بنابراین پیش از شروع تدریس، انجام تمرینات مدیتیشن و حذف دغدغه های ذهنی به کسب آرامش و تمرکز بیشتر کمک خواهد نمود.
مرحله دوم مقدمات سخنرانی
مرحله دوم روش تدریس سخنرانی ایجاد مقدمات سخنرانی می‌باشد. در ابتدا و پیش از هر کاری، یک معلم کارآمد در آموزش و پرورش باید بتواند با دانش‌آموزان ارتباط برقرار نماید. گفت و گویی کوتاه و یا لطیفه ای در ابتدای جلسه آموزشی می‌تواند به ایجاد ارتباط مؤثر در میان معلم و دانش‌آموزان کمک کند. نکته دیگر در مورد تدریس با شیوه سخنرانی این است که معلم باید بتواند توجه دانش‌آموزان را بر روی مفاهیم ارائه شده متمرکز سازد. این کار با طرح سؤالات مختلف، استفاده از ابزارهای آموزشی، بحث و گفتگو و همچنین استفاده از تجهیزات بصری امکان‌پذیر می‌باشد.
در انتخاب هر یک از این روش ها برای جلب توجه دانش‌آموزان باید نکاتی را در نظر داشته باشیم. در واقع بایستی ابتدا علایق و نیازهای دانش‌آموزان مورد شناسایی قرار گیرند و عوامل مختلفی همچون سن، جنسیت، طبقه اجتماعی و شرایط اقتصادی دانش‌آموزان در امر تدریس لحاظ شوند. نکته مهم دیگری که در این رابطه می‌توان به آن اشاره نمود توانایی ایجاد انگیزش در دانش‌آموزان می‌باشد. در صورتی که مباحث سنگین می‌باشد، بایستی معلم با دانش‌آموزان را همراهی کرده و به آن ها یادآور شود که گرچه درس سخت است اما قابل درک می‌باشد.
از نکات مهم دیگری که در ایجاد تمرکز در دانش‌آموزان دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد، بیان اطلاعات روشن و واضح در مورد اهداف سخنرانی است. در صورتی که دانش‌آموز بداند که نکات مهم سخنرانی از چه قرار است، تمرکز بیشتری بر روی درس خواهد داشت. در این رابطه می‌توان از تکنیک های مختلفی مانند پیش آزمون برای فعال ساختن تمرکز و افزایش آگاهی و آمادگی دانش‌آموزان استفاده نمود.
تأثیر متن و محتوای سخنرانی در کیفیت تدریس
در روش تدریس سخنرانی به دلیل این که سخنران یا معلم مرکز انتقال اطلاعات محسوب می‌شود، بایستی محتوایی جامع و کاملی را تهیه نماید. این محتوا باید بتواند تمامی اهداف تدریس مبحث مورد نظر را پوشش داده و اطلاعات کافی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد. نکته دیگری که در ارتباط با محتوای سخنرانی و تدریس حائز اهمیت می‌باشد نحوه سازماندهی محتوا برای ارائه می‌باشد. در صورتی که موضوعات و عناوین موجود در محتوا به نحو درستی سازماندهی و تنظیم گردند، بازدهی آموزش به میزان زیادی افزایش خواهد یافت.
در روش تدریس سخنرانی جلب توجه دانش‌آموزان در طول تدریس ضروری می‌باشد. آموزگار یا سخنران می‌تواند با استفاده از محرک ها و تغییر محرک ها توجه دانش‌آموزان را در طول تدریس معطوف به محتوا نگه دارد. به عنوان مثال تنوع در حرکات و زبان بدن معلم و همچنین تغییرات چهره آموزگار می‌توانند روند تدریس را از حالت یکنواختی و رخوت خارج سازند. یکی دیگر از محرک های جلب توجه دانش‌آموزان تن صدای معلم است. معلم می‌تواند با توجه به موضوعی که در حال ارائه است، از تن صدای متغیری استفاده نماید. البته این تغییر محرک ها در دبیرستان بازدهی بیشتری دارند. در مورد مقطع ابتدایی بایستی با استفاده از عوامل جذاب تر، توجه دانش‌آموزان را جلب نمود.
در روش تدریس سخنرانی یکی دیگر از روش هایی که می‌توان حواس دانش‌آموزان را در کلاس، معطوف به درس نمود، استفاده از شوخی های ساده و طنز در میان صحبت های معلم می‌باشد. همچنین شور و حرارتی که معلم در طی تدریس دارد، از کسالت بار شدن فضا و عدم تمرکز دانش‌آموزان می‌کاهد. پرسش و پاسخ و تعاملی که بین معلم و دانش‌آموزان صورت می‌گیرد، نیز می‌تواند باعث ایجاد خودآگاهی و افزایش تمرکز در دانش‌آموزان گردد. از طرفی با استفاده از پرسش و پاسخ می‌توان تاکید بیشتری روی موضوع داشت و موضوعات مختلف را به نحوی تکرار نمود.
مرحله چهارم جمع بندی و نتیجه گیری
در پایان فرایند تدریس معلم می‌تواند زمینه گفتگوی دسته جمعی در مورد مباحث مطرح شده در کلاس را فراهم سازد. به نحوی که هر یک از دانش‌آموزان نکات مهم درس و مطالبی که یاد گرفته‌اند، را بازگو نمایند. همچنین این زمان می‌تواند صرف پاسخگویی به سؤالات و ابهاماتی که برای دانش‌آموزان پیش آمده است گردد. در انتهای جلسه تدریس، سخنران بار دیگر می‌تواند نکات مهم و اساسی مبحث را مرور کرده و به صورت یک جمع بندی کلی ارائه نماید.
