روش آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی

 کم توانی ذهنی

کم توانی ذهنی که در گذشته به آن عقب ماندگی ذهنی می گفتند به افرادی اطلاق می شود که هوش و عملکرد ذهنیشان از میانگین هوش جامعه پایین تر است یا کودکانی که در فرا گرفتن مهارت های رایج زندگی و رفتار های سازش پذیر مشکل دارند. برای ادامه مقاله با معلم شو همراه باشید.

 آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی کار بسیار مشکل و زمانبری است که نیازمند صبر و حوصله و تلاش بسیاری است. زیرا دانش آموزانی که کم توانی ذهنی دارند در مسائلی مانند یادگیری، استدلال مسائل، اخذ تصمیم، امور روزانه، برنامه ریزی و توانایی حل مسئله و تفکر و تصمیم گیری دچار مشکل هستند. دلیل آن پایین بودن هوش این افراد نسبت به حد متعادل و طبیعی است. مسلماً آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی نیازمند مهارت و زمان بسیاری است.

یک معلم کارآمد باید اطلاعات زیادی در مورد اختلالات یادگیری و  نیاز ها و مشکلات دانش آموزان با شرایط خاص داشته باشد تا در صورت وجود همچنین دانش آموزی در کلاس درس بتواند به بهترین شکل کلاس را اداره کند.

آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی رفتار های سازشی این دسته از کودکان را نیز در بر می گیرد. در واقع این کودکان در انجام کار ها و امور روزانه مانند پوشیدن لباس، ارتباط با دیگران، آماده کردن وسایل شخصی، مرتب کردن اتاق، رفتن به مدرسه و غیره با مشکل روبرو می شوند. گاهی اوقات این کودکان رفتار هایی مبنی بر آزار خود و عصبانیت و پرخاشگری نیز دارند. این مسئله کنترل کودک بر اعمال و رفتارش را کم می کند و ممکن است باعث آزار دیگران شود. با توضیحات بیان شده سختی آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی بر کسی پوشیده نیست.

به عبارت دیگر دانش آموزانی با کم توانی ذهنی در یادگیری توانایی لازم را ندارند. آن ها در انجام امور روزمره و زندگی از توانایی و درک لازم برخوردار نیستند. به سختی با شرایط محیطی تطبیق می یابند. میزان سطح هوشی پایینی دارند. آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی نیازمند مهارت ویژه است.

مشخصات دانش آموزان با کم توانی ذهنی

آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی بدون شناخت ویژگی های آن ها نشدنی است. آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی شامل کسب مهارت هایی برای این دانش آموزان است. به عنوان نمونه برخی از این مهارت ها عبارتند از:

• قدرت احساس و درک موضوعات

دانش آموزان با کم توانی ذهنی زمانی که احساسی را دریافت می کنند به دلیل اینکه مغز در دریافت و پردازش آن ناتوان است، قادر به درک درست آن نیستند. به عنوان مثال ممکن است با شنیدن صداهای طبیعی شروع به جیغ زدن کنند یا به دلیل اینکه ذهنشان قادر به تشخیص نیست با داشتن قدرت بینایی، قادر به تشخیص رنگ لباس خود نباشند.

• عدم هماهنگی در انجام حرکات ظریف و درشت

در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی، باید مهارت ایجاد هماهنگی در انجام حرکاتی مانند درست نشستن، دویدن یا حمل وسایل و غیره آموزش داده شود. چرا که این دانش آموزان در ایجاد هماهنگی در این فعالیت ها ناتوان یا کم توان هستند. دانش آموزان با کم توانی ذهنی نمی توانند حرکات ریز و ظریفی که با دست و از طریق انگشتان انجام می گیرد مانند کار با قیچی، کشیدن نقاشی، به کار بردن قاشق و چنگال و.. را به درستی انجام دهند.

• ناتوانی های گفتاری، اجتماعی و عاطفی

در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی باید به ناتوانی آن ها در گفتار صحیح و ضعف در مهارت های اجتماعی اشاره کرد. دانش آموزان با کم توانی ذهنی ممکن است به راحتی نتوانند خواسته هایشان را بیان کنند یا در بیان کردن نیاز هایشان مشکلاتی داشته باشند. مشکلات دیگری مانند تمرکز کم، هوش پایین و اشتباهات ارتباطی و دستوری زیاد ممکن است آن ها را منزوی کند. گاهی این خصوصیات منجر به طرد شدن آن ها از جمع همسالانشان می شود.

قوانین عمومی آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی

آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی نیازمند کسب مهارت های خاصی است. این مهارت ها و آشنایی با این قوانین به معلمین و والدین کمک می کند تا همواره روشی را در پیش بگیرند که بیشترین تأثیر را دارد. برخی از این قوانین عمومی که لازم است بدانید را به اختصار توضیح می دهیم. این قوانین بر اساس تحقیقات خانم السی بلانتون و تجربیات واقعی کلینیک مشاوره PHN واقع در ریچموند آمریکا ثبت شده است.

در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی، والدین نیز در کنار معلمان نقش بسیار تعیین کننده ای دارند؛ بنابراین باید آمادگی لازم جهت آموزش، فرزند کم توان ذهنی خود را داشته باشند. به همین دلیل باید به اندازه ی کافی صبور، محکم و دارای پشتکار باشند. در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی به اندازه ی کافی از تکرار کمک بگیرید زیرا تکرار و تمرین مهارت ها را برای این دسته از دانش آموزان نهادینه می کند.

آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی نیازمند تمجید و تشویق بسیار زیاد از این کودکان است. آن ها برای هر مسئله ی کوچکی نیازمند تشویق و تمجید شما هستند. مواقعی که واقعاً پیشرفت قابل توجهی می کنند این کار را از آن ها دریغ نکنید. حتی برایشان جوایز و پاداشی در نظر بگیرید. در فرایند آموزش به این دانش آموزان سعی کنید فقط یک مسئله را آموزش دهید، مطمئن باشید به آموزش ها توجه نشان می دهد.

درست است در طی آموزش این دانش آموزان ممکن است اتفاقات ناخوشایندی پیش بیاید، نسبت به آن ها آرام و مهربان باشید. سعی کنید تمرینات و آموزش ها کوتاه باشد. برای آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی باید زمان زیادی بگذارید و از عجله کردن بپرهیزید. سعی کنید هنگام انجام دادن حرکات به خصوص، از طریق قدرت گفتاری خود او را تحریک کنید.

نکات آموزشی مربوط به دانش آموزان کم توان ذهنی

 در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی باید هر موقعیت را نسبت به خودش تعریف کنید. مثلاً اگر داغ بودن کبریت را برایش توضیح می دهید، او نمی تواند این داغ بودن را در مورد اجاق گاز روشن تشخیص دهد. برای یاد گیری مؤثر بهتر است در انجام کار ها هر زمان که خود او نیازمند کمک بود، به او کمک کنید. این موضوع ممکن است باعث شود انجام کار ها طول بکشد ولی تنها راه یادگیری اوست. در امر آموزش به این دانش آموزان باید ثابت قدم باشید و آموزش ها را در مکان و زمان برنامه ریزی شده انجام دهید. سعی کنید مکان آموزش مناسب باشد و با شرایط جسمی و عاطفی دانش آموز متناسب باشد.

در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی همواره سعی کنید او را متقاعد کنید کار ها را به درستی انجام دهد. اجازه ندهید آن ها را نیمه کاره رها کند. به همین علت کار هایی که از او می خواهید انجام دهد بهتر است کوتاه باشند. در صورتی که قصد دارید کار هایی نظیر ادب و احترام یا روش احوالپرسی با دیگران را به او آموزش دهید از مثال هایی روشن استفاده کنید.

به عنوان مثال می توانید پول در اختیارش قرار دهید تا در ازای دریافت کردن آبنبات یا آدامس یا … آن را پرداخت کند. این گونه یاد می گیرد در ازای دریافت کردن چیزی از فروشگاه و مغازه، وجه آن را پرداخت کند. برای آموزش مسائل عاطفی مانند خواستن و دوست داشتن او را به انجام کار های خانه و ارتباط عاطفی ترغیب کنید.

آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی در شرایط خاص

در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی ممکن است شرایط به خصوصی پیش بیاید که دانش آموز به خود یا دیگران آسیب بزند. در این گونه مواقع باید بدانید با او چگونه برخورد کنید و چه راهکار درستی را برای نتیجه بخش بودن در پیش بگیرید. باید بدانید در چه مواقعی از تنبیه استفاده کنید و از چگونگی اعمال درست آن آگاهی داشته باشید.

در آموزش هایتان درست را از اشتباه متمایز کنید و به او آموزش دهید. به گونه ای که دانش آموز رفتار درست و قابل قبول را از رفتار نادرست تشخیص دهد. آموزش این موضوع باعث می شود دانش آموز کار هایی را انجام دهد که از آن لذت می برد.

رعایت نظم و انضباط در آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی با دانش آموزانی که شرایط عادی دارند متفاوت است. برای این کار زمان بیشتر و تمرین و تکرار بیشتری مورد نیاز است. اگر او را تنبیه می کنید به دلیل این باشد که کاری انجام داده است که به دیگران یا خود آسیب می زند نه اینکه دلیل تنبیه عصبانیت شما باشد. این کار را با مثال به او آموزش دهید و صبور باشید.

برای تنبیه او از تهدید کردن استفاده نکنید چرا که حافظه ی او کوتاه مدت است و فراموش می کند. برای تنبیه او از فرستادنش به تختخواب یا تهدید به دوست نداشتنش هرگز استفاده نکنید. در مقابل می توانید او را برای مدتی از بازی ها یا افراد مورد علاقه اش دور نگه دارید. از تنبیه او با دعوا و صدای بلند و غر زدن خودداری کنید. بدون عصبانیت و در آرامش برای انجام کار اشتباهش به او اخطار دهید و چند دقیقه به او فرصت دهید.

تکنیک هایی جهت آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی

برای آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی می توانید از تکنیک هایی جهت تمرین و تکرار استفاده کنید. مثلا وسایلی را که به راحتی در دسترس هستند مثل کفش و جوراب و.. را حذف کنید. یک سری لباس را روی تخت یا میز قرار دهید و تمرین دهید هر روز به همان ترتیب لباس بپوشد. البته سعی کنید لباس هایی باشد که پوشیدنش ساده باشد. در انتخاب لباس به او حق انتخاب بدهید. مرتب بودن و تمیزی را به او آموزش دهید. شست و شوی دست ها قبل از غذا، شستن صورت، مرتب کردن و آویزان کردن لباس، مسواک زدن، مرتب کردن اتاق و استفاده از دستمال کاغذی در موارد مورد نیاز از جمله ی این تکنیک ها هستند.

برای آموزش به دانش آموزان کم توان ذهنی از استدلال آوردن و گفتن مسائل به او خودداری کنید. باید این موارد را به او نشان دهید تا تاثیر داشته باشد. رفتار شما باید به گونه ای باشد که انتظار دارید از آن اطاعت کند و معمولا این کار را انجام می دهد. به او کاری را که باید انجام دهد بگویید نه کاری را که نباید انجام دهد. به عنوان مثال بگویید فنجان را روی میز بگذارد نه این که فنجان را پرتاپ نکند.