اردوی دانش آموزی

آیا می‌دانید اردوی دانش آموزی باعث تخلیه ی  انرژی مازاد در محیط مناسب و پرتنوع به منظور حصول آرامش و ایجاد تعادل برای دیگر فعالیت‌های فردی و اجتماعی می‌شود. در ادامه مقاله با معلم شو همراه باشید.

تعاریف اردو

برای واژه اردو تعاریف متعددی ذکر شده است. برخی از این تعاریف به شرح زیر هستند:

• فعالیت گروهی در محیطی مناسب باتوجه‌به اهداف معین و مشخص خارج از محیط آموزش
• اردو عبارت است از تجمع گروه خاص در مکان مشخص در جهت تحقق هدف‌های پیش‌بینی‌شده
• اردو به فعالیت تربیتی سازمان‌یافته دانش آموزی اطلاق می‌شود که در خارج از مدرسه با اجرای برنامه‌های گروهی تحت نظارت و هدایت مربی در زمان معین به منظور رشد و شکوفایی استعدادهای آنان در اردوگاه‌های دانش آموزی و یا طبیعت مناسب طبق مجوزهای صادره از مراجع ذی‌ربط برگزار شود

فلسفه وجودی اردوی دانش آموزی

اینکه چرا باید به اردوی دانش آموزی پرداخته شود و به آن اهمیت داده شود، وقت مربیان و شرکت کنندگان گرفته شود به این دلیل است که به دنبال چیزی هم عرض یا به مراتب بالاتر از چیزی که در آموزش رسمی می‌باشد هستیم. در فعالیت‌های جانبی نظیر اردوی دانش آموزی به لحاظ ماهیت کار زمینه لازم برای تعامل و کنش متقابل بین شاگرد، معلم و محتوا همیشه در سطح بالایی فراهم است، به‌طوری که شاگردان بر اثر این تعامل سهل‌تر و سریع‌تر به محتوای موردنظر دست می‌یابند چون که در آموزش رسمی و کلاسیک معمولاً روش آموزش مستقیم است و در اردو به‌صورت غیرمستقیم و مبتنی بر رغبت‌ها، علائق تفریح و بازی است. شناسایی استعدادها و توانمندی‌های شرکت کنندگان از دیگر عوامل پرداختن به اردو است.

پرداختن به اردو از بعد آسیب‌های اجتماعی نیز مدنظر است. پژوهش‌های بی‌شمار گویای این نکته است که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی ریشه‌های روانی اجتماعی دارند. به طور خلاصه می‌توان گفت که اردو با ایجاد محیط و فضای لازم برای انتقال مفاهیمی که فضای محدود کلاس و مدرسه و برنامه‌ریزی آموزشی فرصت انتقال و تجربه آنها را به شاگردان نمی‌دهند، سعی می‌کنند به‌عنوان مکمل برنامه‌های درسی عمل نمایند. در یک پژوهش ثابت شده است که، دانش آموزان و کودکان تیزهوش علاقه بیشتری به اردو دارند.

 اهداف عمومی اردوی دانش آموزی

• آشنایی بیشتر شرکت‌کنندگان با مسائل مذهبی و دینی در قالب برنامه‌های متنوع و جذاب
• پرورش و تقویت حس تعاون
• ایجاد زمینه همکاری‌های سالم از طریق اجرای مسابقات مختلف و سایر فعالیت‌ها
• آموزش فنون و مهارت‌های مختلف جهت رشد و شکوفایی استعدادها
• برقراری صمیمیت و روابط عاطفی بین مربی و شاگرد
• برانگیختن حس صفا و صمیمیت میان اعضا و در نتیجه لذت بردن از زندگی اجتماعی
• آموزش بهره‌وری مناسب از امکانات
• ایجاد زمینه لازم جهت خودشناسی
• آشنایی با سرزمین‌های دور و نزدیک
• یافتن آگاهی از پدیده‌ها به وسیله حواس پنج‌گانه
• ایجاد زمینه مناسب برای کسب مهارت‌های فنی
• ایجاد زمینه‌های رعایت و حفظ بهداشت و نظافت
• ایجاد زمینه‌ای جهت برخورد و تحمل عقاید مخالفان

 کارکردهای عمومی اردوی دانش آموزی

 اردو به عنوان یک فعالیت جمعی و بیرون از محیط مدرسه و خانواده دارای کارکردهای قایل توجهی می‌باشد که توجه به این کارکردها اهمیت پرداختن به اردوی دانش آموزی را دوچندان می‌نمایند. از جمله این کارکردها این می‌باشد که دانش آموزان در اردو:

• به تمرین زندگی مستقل از دیگر اعضای خانواده می‌پردازند
• همکاری و تعاون با دیگران را به طور عملی تجربه می‌کنند و لذت با هم بودن و با هم کارکردن و در جمع به فعالیت پرداخت به طور ملموس و گویا تقویت می‌گردد
• صداقت، وفاداری نسبت به دیگران را در وجود خود تقویت می‌نمایند
• درک بهتری از جهان که خود جزئی از آن هستند پیدا می‌کنند
• توانایی خود را در درک همنوع و روابط متقابل افزایش می‌دهند
• علایق وسیع‌تر و عمیق‌تری در خود به وجود می‌آورند
• به ایجاد و تقویت روحیه اجتماعی شدن در خود می‌پردازند

 انواع اردو

• اردوی علمی – آموزشی: اردوهایی که در آن افرادی که نیازمند آموزش‌های علمی خاص هستند شرکت می‌کنند.
• اردوی زیارتی: اردویی است که شرکت کنندگان به‌ قصد زیارت معصومین علیه‌السلام در آن شرکت می‌کنند.
• اردوی سیاحتی: اردویی است که شرکت کنندگان با قصد گردش در محیط طبیعی، آثار باستانی و… بدون هدف خاص تربیتی شرکت می‌کند.
• اردوی ورزشی: اردویی است که معمولاً شرکت کنندگان آن معمولاً ورزشکاران هستند و به‌ قصد انجام تمرینات و یا برگزاری مسابقات ورزشی در آن حضور دارند.
• اردوی امداد: اردویی است که شرکت کنندگان معمولاً امدادگران هستند و به‌ قصد انجام عملیات فرضیه امدادگری شرکت می‌کند.
• اردوی تلاش و سازندگی: در جوامعی که جهت انجام فعالیت‌هایی نظیر عمران و بازسازی وقتی نیاز به عزم ملی باشد با تشکیل این نوع اردوها زمینه مشارکت همگان فراهم می‌گردد.
• اردوی فرهنگی – هنری: اردوهایی هستند که به منظور پرداختن به فعالیت‌های فرهنگی و هنری نظیر کتاب‌خوانی و … برگزار می‌گردد.

 نگاهی اجمالی به مسائل و مشکلات اردو دانش آموزی در مدارس

 وجود برخی از مسائل و مشکلات در برگزاری اردو مانع از آن شده است که کلیه دانش‌آموزان از اثرات مفید و ثمربخش آن بهره‌مند گردند. از جمله مسائلی که دراین‌رابطه می‌توان به آنها اشاره نمود عبارت‌اند از:

عدم اختصاص اعتبار لازم به اردو: اردوی دانش‌آموزشی از جمله فعالیت‌هایی است که هزینه خاصی را طلب می‌نماید. این در صورتی است که در وزارت آموزش‌وپرورش برای برگزاری اردوها به طور ویژه اعتبار خاصی لحاظ نشده است و سرانه آن از محل اعتبارات پرورشی مدارس پرداخت می‌گردد و آن هم در نوع خود رقم قابل‌توجه نمی‌باشد.

 عدم تربیت مربیان ویژه برای اردو: اجرای هر فعالیت دانش و مهارت خاصی را می‌طلبد. اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌های اردو نیز مربیان باتجربه و آموزش دیده را می‌طلبد. امروزه اکثر مربیان و سرپرستان اردو نه تنها تجربه لازم و کافی را ندارند بلکه آموزشی را نیز در خصوص اردو ندیده‌اند.

 محدودکردن اردوهای دانش آموزی به دلایل اتفاق افتادن حوادث: برنامه‌ریزان و مدیران به‌جای این که از حادثه تلخ و دردآور تجربه کسب نمایند و دلایل به‌وجودآمدن آن را مدنظر قرار دهند و در اردوهای دیگر به کار گیرند اقدام به تنظیم بخشنامه و اعمال محدودیت در برگزاری اردوی دانش آموزی می‌کنند.

 عدم اعتماد خانواده‌ها به مدارس در برگزاری اردوها: امروزه به دلایل متعدد برخی از خانواده‌ها آن اطمینان لازمی که از مدارس در برگزاری اردوها باید داشته باشند، ندارند و بر اساس همین عدم اطمینان از حضور فرزندان خود در اردو جلوگیری به عمل می‌آورند.

 عدم همکاری برخی از ادارات با مدارس در برگزاری اردوی دانش آموزی: برخی مواقع به دلایل متعدد اداره در اعزام اردو با مدرسه همکاری لازم را به عمل نمی‌آورد و از در اختیار گذاشتن امکانات به‌خصوص وسیله نقلیه مطمئن، راننده باتجربه و… خودداری می‌نماید مأموریت و ابلاغ و… مشکلاتی را به وجود می‌آورد.

منابع تأمین اعتبار اردوی دانش آموزی

• سرانه دانش آموزی
• انجمن اولیا و مربیان
• کمک افراد خیر
• سود فروشگاه تعاونی مدرسه
• مشارکت دانش آموزی
• کمک‌های نهادهای دولتی و غیردولتی

عوامل اجرایی اردوی دانش آموزی و وظایف اختصاصی آنها

• مدیر مدرسه
• در اختیار قرار دادن امکانات و اعتبارات مورد نیاز برنامه به سرپرست
• تأیید نوع وسیله نقلیه و مسیر اعزام دانش‌آموزان
• درخواست و اخذ مجوز از منطقه برای برگزاری اردوهای برون شهری بر اساس فرم‌های مربوطه و پس از تصویب شورای مدرسه
• اخذ رضایت نامه کتبی از پدر یا قیم قانونی طبق فرم‌های پیش‌بینی‌شده
• صدور ابلاغ عوامل اجرایی اردو و بازدید در اردوهای درون شهری
• سرپرست اردو
• کنترل رضایت نامه‌های دانش آموزان شرکت کننده در اردو و بازدید و بررسی وضعیت سلامت آنان
• معرفی عوامل اجرایی اردو به مدیر
• گروه بندی دانش آموزان و تعیین مربی هر گروه و معرفی آنان به یکدیگر
• کسب اطلاع از عادی بودن مسیر از طریق مقتضی
• به همراه داشتن لیست شرکت کنندگان
• مربی
• همکاری و هماهنگی با سرپرست اردو
• رعایت اصول موفقیت اردو
• حضور مستمر و همراهی دانش آموزان در تمامی برنامه‌ها
• به همراه داشتن لیست شرکت کنندگان
• مربی بهداشت
• رعایت اصول موفقیت اردو
• نظارت بر وضعیت بهداشت فردی و گروهی
• ارائه خدمات لازم بهداشتی و کمک‌های اولیه
• نظارت بر وضعیت بهداشتی چادرها، تغذیه‌ها و اردوگاه
• راننده
• وسیله خویش را به وسایل ایمنی مجهز کرده
• کنترل وسیله خود از نظر فنی
• تهیه صورت‌حساب
• داشتن برگه معاینه فنی وسیله نقلیه
• رعایت مقررات قانونی راهنمایی و رانندگی

اقدامات قبل از اردو دانش آموزی

1- معین نمودن هدف اردو دانش آموزی

2- معین نمودن زمان اردو

3- مشخص نمودن مکان اردو

4- طرح در شورای برنامه ریزی مدرسه و کسب موافقت اعضای شورا

5- اقدام جهت اخذ مجوز

6- دریافت مجوز برگزاری اردو از اداره متبوع

7- انتخاب عوامل اجرایی اردو

8- ثبت‌نام داوطلبان جهت شرکت در اردو

9- دریافت رضایت‌نامه کتبی از اولیا دانش‌آموزان

10- تنظیم لیست نهایی شرکت‌کنندگان در اردو دانش‌آموزی

11- تهیه وسایل و امکانات موردنیاز

12- تدارک وسایل نقلیه

13- هماهنگی با مسئولین اردوگاه

14- برآورد هزینه‌ها و پیش‌بینی منابع و تأمین آنها

15- تهیه انواع کتب و جزوات لازم برای سرپرستان و مربیان اردو

16- انجام مکاتبات لازم با مکان‌ها و جاهایی که نیاز به مکاتبات دارند

17- تهیه پلاکاردها و تراکت‌های تبلیغی مربوط به اردو

18- آماده‌کردن فرم‌های مخصوص ارزیابی از فعالیت‌هایی که در طول اردو اجرا خواهند شد

19- پیش‌بینی چگونه پرکردن زمان شرکت‌کنندگان وقتی که برنامه‌ای با تأخیر اجرا می‌گردد

20- برنامه ریزی جهت تغذیه در اردو

21- برگزاری کلاس توجیهی با شرکت‌کنندگان در اردو و انجام گروه‌بندی و نظرسنجی

از لحظه‌ای که وسیله نقلیه شروع به حرکت می‌کند و مدت زمان لازم را طی می کند و به مبدأ برمی‌گردد به مرحله دوم اردو معروف می‌باشد. در طول ایام برگزاری اردو دانش آموزی، برنامه‌هایی که اجرا می‌گردند باید با موازین دینی، فرهنگی و هنری هماهنگ باشد. همچنین برنامه‌های مورد نظر باید جذاب، متنوع و شاداب باشد.

برنامه‌های اجرائی در حین اردو دانش آموزی

1- هنگام حرکت در مسیر رفت و برگشت

الف) سرود خوانی

ب) لطیفه گویی

ت) قصه گویی

پ) معرفی شهرها و روستاها

2- رفتن به بازدید

3- برگزاری جنگ شبانه

4- اجرای بازی‌های محلی در اردو دانش آموزی

5- رفتن به زیارت

6- اجرای سرود

7- اجرای مسابقات مختلف

8- پرداختن به فعالیت‌های فرهنگی – هنری

الف) مطالعه و کتاب‌خوانی

ب) قصه گویی

ج) اجرای نمایش

د) طراحی نمایش

9- پرداختن به ورزش

10- پرداختن به برنامه‌های عبادی

الف) برپایی نماز جماعت در اردو دانش آموزی

ب) دعا و نیایش

11- نمایش فیلم در اردو دانش آموزی

الف) فیلم حاوی نکات و مطالب آموزشی و تربیتی باشد.

ب) بیننده را به تفکر و پژوهش وادارد.

ج) زمان فیلم باید مناسب باشد.

د) اطلاعات جدیدی به بیننده‌های بدهد.

12- پرداختن به سرگرمی و تفریحات فکری

13- تنظیم دفترچه تجربیات اردو یا خاطره‌نویسی و انتقال آن به دیگران

14- برگزاری کلاس‌های آموزشی

15- معرفی چهره‌های ماندگار

16- اجرای برنامه خواب و استراحت

فعالیت های بعد از اردو دانش آموزی

دانش آموزان بعد از پایان پذیرفتن اردو فعالیت های تکمیلی متعددی می توانند انجام دهند که برخی از آنها عبارتند از:

1- تهیه گزارش اردو

2- تحلیل و بررسی اردو

3- خاطره نویسی از ایام اردو

4- مقاله نویسی از اردو

5- تهیه روزنامه دیواری در خصوص اردو دانش آموزی

6- برگزاری نمایشگاه عکس

7- همکاری در ارزشیابی اردو با مربیان

بعد از اتمام اردو و برگشتن به مبدا فعالیت های تکمیلی متعددی را مربیان اردو باید به عمل آورند که برخی از آنها عبارتند از:

1- تهیه گزارش اردو

2- معرفی دانش آموزان با ویژگی خاص

3- کمک به تنظیم مقالات دانش آموزان

4- تهیه گزارش ارزشیابی اردو

منبع اصلی این مقاله: کتاب آشنایی با فعالیت های تربیتی و اجتماعی نوشته دکتر حسن ملکی است.